Marokko 2024, deel 7, week 6, Erg Chebbi,

Dinsdag, 19-11-2024 bewolkt, 20 graden

Het heeft de hele nacht blijkbaar hard geregend, maar het getik op het dak, de eindeloze stilte, geen honden, hanen of omroepers die we horen, zorgt ervoor dat we slapen als een os. Vandaag stond er een excursie naar de kasbah Amridil, maar de zware regen heeft ervoor gezorgd dat de kleine waterstroom van de rivier, is uitgedijd. We lopen met wat mensen naar de oeverkant toe en zien dat het water niet erg diep is, maar wel breed. Tevens brengt het water een modderstroom mee van dat hele venijnige woestijnzand. We zien dat verschillende mensen de overkant proberen te bereiken. De ene probeert het met brommer, die stilvalt zo gauw het water het hete motorblok overspoelt. De ander trekt zijn schoenen uit en rolt de broekspijpen op. Tot aan de knieën in het water, loopt hij voorzichtig naar de overkant. Nog een ander rijdt met een "Docker" met 2 passagiers, zigzaggend de rivier over en aan de andere kant moeten ze hem mee de oever op duwen. Wij lopen richting de bergen langs het stromende water, een beetje soppend in de modder het tafereel te bekijken. We komen uit bij wat lemen huizen en weten niet of dit een dorp genoemd mag worden. We kuieren op een drogere ondergrond weer richting de camping en belanden net voor het eindpunt weer aan de rivierkant. Een oversteek heeft vandaag lopend geen zin meer. De excursie wordt afgelast en eenieder kan de dag vrij besteden. We hebben toch nog 6,13 km gelopen. Kasbah Amridil is een historische versterkte residentie of kasbah in de oase van Skoura, in Marokko. Het wordt beschouwd als een van de meest indrukwekkende kasbahs in zijn soort in Marokko en stond vroeger op het Marokkaanse biljet van 50 dirham. De kasbah werd oorspronkelijk gesticht in de 17e eeuw. Het bestond aanvankelijk uit een versterkt dorp, een ksar, op een strategische locatie langs de rivier en bij de ingang van de Skoura Palmeraie. Tegen het einde van de 19e eeuw werd M'hamed Ben Brahim Nasiri, een faqih uit een plaatselijke bevoorrechte familie die in de ksar woonde (afstammelingen van de familie geassocieerd met de prestigieuze Zawiya Nasiriyya in Tamegroute), gekozen door Madani El Glaoui. oudere broer van Thami el Glaoui) om zijn zonen te onderwijzen in het lezen van de Koran. Als compensatie gaf El Glaoui zijn ambachtslieden de opdracht om voor Nasiri een tighremt (versterkt herenhuis) aan de ksar te bouwen.

We repareren met 6 personen het raam van Michael's camper en een groepje gaat met een taxi op eigen houtje toch naar de kasbah. Ik ga onze schoenen reinigen van de klei, terwijl Sil enkele kilo's zand uit de bus probeert te verwijderen. Daarna ga ik zwemmen in een ijskoud zwembad en Sil ligt lekker warm in het tevoorschijn gekomen zonnetje te lezen. Na het zwemmen ga ik douchen en nu zien we pas hoe ze het water verwarmen. Ze stoken gewoon hout in ketels.

Vanavond hebben we een gezamenlijk etentje in het restaurant van de camping. Benieuwd waar ze voor 37 mensen weer al het eten vandaan gaan verzamelen. We hebben al vaker gezien dat er bij zo'n gelegenheid drinken, toetjes of iets anders, bij een familie of ander restaurant vandaan wordt getoverd om het grote aanbod toch te kunnen handelen. Mooi om te zien hoe creatief deze mensen dan kunnen zijn en dat ze erg goed samen werken, elkaar helpen en daarmee ook een ander iets gunnen. We hebben uiteindelijk erg lekker gegeten. Spies met kip of rund, tomaten salade en jawel..... frieten !! Grappig detail: we mochten zelf de alcohol meenemen en je eigen mayonaise. De mayonaise en ketchup was er achteraf wel en een duimpje voor die gasten is wel verdiend. Goed geregeld.

Woensdag, 20-11-2024 onbewolkt, zonnig, 23 graden, 5617 km

We worden wakker en voelen meteen de kilte van de nacht. Het is koud, wel te zeggen....... Onvoorstelbaar hoe makkelijk je went aan deze gemoedelijke temperaturen. Als ik uit de bus stap om brood te halen, hoor ik de kachel bij de buren branden. Er zijn er dus meer die er zo over denken. We hebben gisteren de kasbah gelaten voor wat het was, maar tijdens het diner gisteren, was iedereen die er geweest was, er zo over te spreken, dat wij vandaag met 12 personen alsnog die kant op gaan. De rivier is nog steeds geen optie en daarom hebben we 2 taxi's geregeld die de omweg van 10 km voor ons afleggen. Om 9.00 uur staan ze paraat en een half uurtje later staan we op onze bestemming. Onze gids voor vandaag is Rhadee (als ik het goed schrijf) en staat al klaar bij de deur. Hij is erg grappig en heeft een goed en uitgebreid verhaal. Het is een mooie en grote kasbah, die ze ook aan het restaureren zijn. We gaan rond en een trappetje op en rond en nog een trappetje op en staan dan op het dakterras. Dat betekent dat we al die trappetjes ook weer af moeten. Dit is geen probleem met onze begeleider die dit al pratend voorgaat. Na 1,5 uur staan we weer bij de uitgang en worden de groepsfoto's gemaakt. Daarna proberen we onze taxichauffeurs (die hier op ons gewacht hebben), mee uit te nodigen voor een kop koffie. Dit zijn ze duidelijk niet gewend, want ze snappen er niks van. Ze denken dat we klaar zijn om weg te gaan en willen de auto's starten. Ik wenk ze mee het restaurant in en gebaar ze om bij ons aan tafel te komen zitten. Als ze koffie krijgen en deze niet hoeven te betalen, wordt het helemaal spannend. Èèn van de twee bestelt een gewone koffie en neemt bij de bezorging een cappuccino (die ze dus ook niet kennen) en lepelt er vervolgens al het schuim af op een servetje...... weet hij veel...... De dag is goed begonnen, we kunnen weer verder.

We zijn vandaag naar de kasbah gegaan, omdat onze reisdag voor vandaag aan de korte kant was. 120 km verder ligt Tinghir en we hebben onderweg geen geplande bezoeken. De RN10 blijven volgen en je komt er vanzelf. We hebben in het begin een prachtig uitzicht op het M'Goun-massief, wat op de top bedekt is met sneeuw. Ighil M'Goun 1 vormt met zijn 4.071 meter hoogte de derde hoogste top van Marokko, na Jebel Toubkal (4.167 meter) en Jebel Ouanoukrim (4.089 meter bij Timzguida). Het M'Goun-massief ligt in het centrale deel van de Hoge Atlas. Administratief gezien behoort het tot de provincie Ouarzazate . De assif 2 M'Goun, een zijrivier van de Wadi Dadès, ontspringt aan de voet van de berg en bewatert de landelijke gemeente Ighil n'Oumgoun tot aan Kelaat M'Gouna , waar hij uitmondt in de assif Dades . De n'Arous-assif, korter, voegt zich in het noorden bij de n'Aït Bouguemez-assif. Helaas rijden wij daar niet naartoe, maar doorkruisen de Vallee des Roses. Valley of Roses is de toeristische bijnaam voor de Oued Dadès- vallei gelegen in het zuidoosten van Marokko, aan de voet van de Hoge Atlas tussen El Kelaa des M'Gouna en Boulmane du Dadès . De toegang tot Imassine wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van een chaos van grote ronde rotsblokken, waarvan sommige op de grond lijken te balanceren. Het is een lange reeks kleine dorpjes en traditionele lemen huizen, waarvan de rijkdom verborgen is in tuinen die onzichtbaar zijn vanaf de weg. De economie is hoofdzakelijk gebaseerd op de landbouw (granen, gerst, maïs, aardappelen). Nadat we bij een uitzichtpunt in Boumalne Dades zijn gestopt, gaan we bij het verlaten van de stad eerst even langs een wasserette. Dit is niet zoals bij ons, maar voor 3 euro cleanen ze je buitenkant. Het is nogal moeilijk om precies onze wensen over te brengen, dus cleanen we onze campers voor 3 euro maar zelf. De terra kleurige sahara modder willen we wel eens kwijt, terwijl de dames een kopje koffie nuttigen. Ze komen er weer netjes naar buiten gereden en de reis kan weer verder.

We krijgen van Herman een appje dat er 6 km voor de camping een man met geel/rode tulband goedkope sjaals verkoopt. Hij was er als 1e en de verkoper vroeg € 25,00 per stuk. Ze deden een tegenbod van €5,00 met de mededeling dat er nog heel veel NKC campers in aantocht waren. De deal is afgewerkt voor € 7,50 per stuk. Telkens als er een NL camper de plek op komt gereden, praat hij over de deal met Herman. Als wij aan komen gereden, proberen ook de andere handelaren een graantje mee te pikken. Als ik uitstap wordt er al een blauwe tulband om het hoofd geknoopt als ook bij Joop (een gele dan wel). We maken een leuk praatje en knippen foto's, maar kopen niets bij hen. Als Sil en Jannie klaar zijn en ieder 2 stuks hebben gekocht bij onze vaste verkoper, willen ze ook iets. Wij geven duidelijk aan dat we niets willen kopen en hij zegt dat we ook foto's met hem hebben gemaakt en "vrienden" zijn..... "my friend". Ik zeg dat ik hem 10 Dirham wil geven, maar hij wil iets verkopen..... "ok, dan niet", zeg ik..... "goed dan 20 Dirham voor de foto", zegt hij. Ik draai om, loop weg en stap in de auto. "Ok, ok, 10 Dirham is goed......" Hij krijgt zijn 10 Dirham en we rijden weg, een teleurgestelde man achterlatend.

Bij het binnen rijden van Tinghir vallen de vele nieuwe huizen op. De inkomende hoofdweg is enkele km's lang en aan beide zijden van de weg wordt gebouwd of er staan al hele grote huizen nieuwe huizen. Deze stad maakt een maatschappelijke doorstart en heeft veel werk gelegenheid in de rozen teelt. We doorkruisen het drukke en zeer moderne centrum, om vervolgens af te buigen naar de RN12, die naar het westelijke deel van de stad gaat. Hier slaat alles om naar dezelfde armoede als dat we al zoveel hebben gezien. De brede goed geasfalteerde weg verdwijnt en er komt weer een gatenkaas voor terug. Hier woont de minder bedeelde. Enkele km' s verder staat het bordje voor onze camping en we slaan linksaf het terrein op. Het is erg druk, want er is ook een grote groep Duitsers aangekomen. Deze camping is de enige die grote groepen kan plaatsen en de eigenaar maakt daar dankbaar gebruik van. Het is eigenlijk te klein en na wat bekvechten met het personeel heeft onze Herman het toch weer voor elkaar. We hebben om 18.00 briefing nadat we in de zon wat geborreld hebben, we hebben tenslotte ook al een natte/trieste dag achter de rug. Daarna kiest ieder zijn eigen weg en wordt het vlug rustig op de camping. De stroom is hier ook weer een dingetje, want als iedereen gaat koken, vliegen de stoppen je om de oren.

Donderdag, 21-11-2024 open hemel, zonnig, 22 graden

We hebben erg goed geslapen en zijn voor de wekker weer wakker. Natuurlijk is de stroom er af en ik ga de zekering weer vlug inschakelen voordat iedereen zijn elektronica weer aan zet en kookwater voor de koffie. We geven nog vlug een tas met was af voor 6 Dirham, zodat deze vanmiddag klaar is. De eigenaar is een norse, onvriendelijke man en we moeten lang wachten voordat hij ons te woord staat, terwijl hij weet dat buiten 10 auto's staan te wachten. De eikel. Maar na wat geduld doe ik toch nog de zak in de machine en wordt ie ingeschakeld. Vandaag gaan we met 4x4 wagens de bergen in. En de Mitsubishi ‘s met chauffeurs staan er klaar voor. Onze chauffeur heet Ali (hoe kan het ook anders). Hij kan in ieder geval Engels. We gaan in een goed tempo via de hoofdroute de stad uit en komen na een kilometertje of 20 aan bij onze 1e stop. We worden uit de auto's gedropt en we gaan lopend door deze indrukwekkende kloof. De immense muren staan dicht bij elkaar en zijn erg hoog. We voelen ons als kleine dwergen in reuzenland. Aan het eind van de muur staan de auto' weer op ons te wachten. De Toudghakloof is een kloof in het oostelijke deel van het Atlasgebergte in Marokko, in de buurt van de stad Tinerhir. De Todgha en de nabijgelegen rivieren hebben zich in de kalksteen uitgesneden waardoor de kloof is ontstaan. De laatste 600 m van de Todgha-kloof is de meest spectaculaire. De kloof versmalt hier op sommige plaatsen tot iets meer dan 10 meter breed, met enorme hoge rotswanden tot 160 meter aan beide kanten van de kloof. De Todgha van nu is een kleine gletsjerbeek, de rivier die ooit de kloof vulde moet veel meer water hebben gehad. Het is gemakkelijk om te wandelen in de kloof langs een goed onderhouden verharde weg. Het gaat verder de bergen in en bereiken steeds weer een hoger punt. We stoppen bij een uitzichtpunt over de stuwdam. Gelegen op Oued Toudgha in de provincie Tinghir, is de Toudgha-dam bedoeld voor de bescherming van de toeristische trekpleister van de Toudgha-kloven, tegen overstromingen, de irrigatie van landbouwgrond stroomafwaarts van de dam, de watervoorziening voor drinkwater en industrie, evenals de ontwikkeling van het toeristencentrum Toudgha. Gelegen ongeveer 3,5 km stroomafwaarts van het dorp Tamtatouchte. Het werk, dat vier jaar duurde, kostte 540 MDH. Qua infrastructuur heeft de ontwikkeling van de Toudgha-dam bijgedragen aan de definitieve omleiding van rijksweg nr. 12 en de wederopbouw van openbare gebouwen, zoals de Tighremt-moskee over een oppervlakte van 6.500 m2 (7,8 MDH). Parallel aan de bouw van de dam profiteerde de lokale bevolking van de voltooiing van verschillendesociaaleconomische en ecologische projecten. De koffiestop is bij camping Auberge Bougafer, restaurant, hotel voor een kop koffie en volgen de vrouwen onder in het dal tijdens het kleren wassen in de rivier.

We rijden de enige weg door de bergen, dus verdwalen is er deze keer niet bij. Ook zien we hier dat er behoorlijk aan de weg wordt getimmerd, letterlijk dan. Het toerisme moet in stand worden gehouden, want dat is voor de Marokkanen erg belangrijk en het aantal rond reizende toeristen is gigantisch. We komen uit bij Gorges Dades, waar we weer een stuk lopend doorheen gaan. Gorges Dades ook wel de Dades-vallei genoemd, is een reeks ruige wadi-kloven die zijn uitgesleten door de Dadès-rivier in Marokko. De rivier ontspringt in het Hoge Atlasgebergte van het Atlasgebergte en stroomt ongeveer 350 kilometer naar het zuidwesten voordat hij uitmondt in de Draa-rivier aan de rand van de Sahara. De wanden van de kloven variëren van 200 tot 500 meter (650 tot 1600 voet). Het gebied dat nu de Dadès-kloven vormt, lag miljoenen jaren geleden op de bodem van de zee.[1] Grote hoeveelheden sediment werden afgezet rond gigantische koraalriffen, en na verloop van tijd werd dit materiaal verdicht tot een verscheidenheid aan sedimentair gesteente zoals zandsteen en kalksteen. Uiteindelijk zorgde de beweging van de aardkorst ervoor dat het gebied boven de zee uitstak en het Atlasgebergte en het omliggende landschap vormde.

De lunch hebben we boven aan de wereldberoemde kronkel weg waar iedereen een foto van heeft. Prachtig uitzicht en je kunt hier uren kijken naar alles wat omhoog of omlaag kruipt.

De chauffeurs rijden hard en sommige enigszins roekeloos, waarbij enkele aangesproken worden door de inzittenden. Daarna wordt het beter, ook al krijgt er eentje een boete voor te hard rijden. 150 Dirham is standaard, boetes zijn hier ook al voor bedrukt. We komen toch veilig aan op een ander uitzichtpunt. Ali wordt een beetje overmoedig en heel erg behulpzaam naar vrouwen en we maken dan ook geen foto meer met z'n vieren en de dames zijn blij als het klaar is. Een van de minder bekende, maar uiterst indrukwekkende bezienswaardigheden is een rotsformatie die bekend staat als Monkey's Fingers en die langs de weg bij Tamlalt te vinden is. De torenhoge rotswand, ook wel de Kliffen van Tamlalt genoemd, ziet eruit als kiezelstenen: lange verticale rotspartijen hebben ‘cijfers’ gemaakt van een conglomeraat van rotsblokken die in een unieke formatie rusten, totaal anders dan enig ander gedeelte in de kloof. Zoals de naam al aangeeft, lijkt het alsof er een hand uit de rivier beneden opstijgt. De kliffen zijn hoogstwaarschijnlijk gemaakt van sedimentair gesteente zoals zandsteen en kalksteen, maar het erosieproces dat tot deze formatie heeft geleid, is niet volledig bekend. Het gebied kan bewandeld worden, met of zonder lokale gidsen, afhankelijk van je vaardigheidsniveau.

Als we terugkomen op de camping, is de stroom uitgevallen. Herman heeft al te kennen gegeven dat de eigenaar een lastige man is. Michael, Dick en ikzelf gaan verhaal halen bij dit etterpuistje. Het wordt een discussie tussen "niet begrijpen", "het hele dorp zit zonder stroom", geen Engels spreken, terwijl hij dat vanmorgen wel kon... er wordt gemeten en lelijk gekeken, maar 6 ogen kijken gemener als 2 en wat er gebeurd is weet ik niet, maar het probleem was opgelost en hebben er geen last meer van gehad. Dat moet gevierd worden, op z'n Brabants dan wel....... sommige vluchten in de camper, anderen sluiten aan en weer anderen gaan ook nog eerst eten. Wij bakken op het eind van het feestje een eitje zoals we gewend zijn na een avond stappen. Er wordt wel geknoeid....

Vrijdag, 22-11-2024 onbewolkt, 23 graden, 5814 km

Vandaag hebben we een kleine 200 km voor de boeg en ons 1e point of interest gaan we met de hele groep bezichtigen, omdat dat het makkelijkste is voor Zaïd. We gaan los van elkaar, maar hoe dichter we de afstand van 50 km naderen, hoe meer mobiele huizen achter elkaar aan rijden. Bij aankomst zijn we met 12 mobile homes in colonne. Het is een soort openluchtmuseum die vertelt over het oorspronkelijke leven van de Marokkaan, maar dan met een echte waterbron. Hij wacht al jaren op de papieren uit Frankrijk voor de bevestiging van de kwaliteit van het water. Toen we deze plaats gingen bezoeken, hadden we niet verwacht een prachtig museum te ontdekken dat even gevarieerd als interessant was. Zaïd Abbou, de eigenaar van de plaats, is een kleurrijk karakter, hij heeft alles zelf gebouwd en ingericht, hij is een kunstenaar met een zeer gecultiveerd karakter. Een man die onuitputtelijk is over de geschiedenis van zijn regio. Hij wil zijn land ontdoen van de vervuiling die er is, maar stuit door de jaren op veel weerstand, laksheid of desinteresse.

We hebben nog 3 poi’s, steenhouwerij Manar Marble en Tahiri museum van de fossielen en een ondergronds gangenstelsel voor de watervoorziening van Merzouga. Maar hebben hier niet echt zin in en rijden door naar de camping. Onderweg veel dorpen die goede en mooie huizen hebben, maar je ziet er niemand. We rijden door een vallei of vlakte en is daardoor enigszins wel eentonig. We hebben tenslotte al heel veel gezien. Onderweg nog wel enkele koffiestops. We komen in de richting van ons eindpunt en zien de terra kleurige zandduinen al in de verte liggen. Het wordt ook steeds drukker met off-road voertuigen in alle soorten en maten. In Merzouga zelf is het een drukte van jewelste, met overal verhuur van transport voor in de duinen. Onze camping is een oase in de droge omgeving en is voorzien van alle gemak. We gaan ontspannen en zoals altijd na een reisdag, briefing om 18.00 uur, maar dan bij het zwembad. We gaan vandaag niet meer koken, maar eten in het restaurant op de camping. Sil heeft een kippetje limoen en ik kafta balletjes. 230 Dirham voor 2 personen, oftewel € 23,00.

Zaterdag, 23-11-2024 onbewolkt, 23 graden

Vandaag gaan we weer met 4x4 voertuigen op pad en ja hoor, we zitten weer bij een stel baldadige pubers in de auto's. Het lijkt wel een wedstrijd en er is totaal geen discipline in deze groep. We beginnen net buiten Merzouga in het plaatsje Hassilabied met een foto moment bij een truckstop...... euh.... kamelenstop.Opletten, want ze kunnen bijten.

Het wordt weer een dag van kilometers vreten en rondkijken. Zo ook hier bij dit vliegtuigje. Vooral voor Herman, want hij is een voormalig piloot bij de Nederlandse luchtmacht. Een monument voor Antoine de Saint-Exupéry.

Antoine Marie Jean-Baptiste Roger de Saint-Exupéry (Lyon, 29 juni 1900 – Riou-archipel bij Marseille, 31 juli 1944) was een Franse piloot en schrijver die in 1944 stierf om het leven kwam bij een militaire actie boven de Middellandse Zee. Beroemd werd hij met het boekje Le Petit Prince (De Kleine Prins), waarvan 80 miljoen exemplaren in vele talen verspreid werden. Vooral door zijn laatste 'daad' bleef zijn naam voortleven: op 31 juli 1944 wist hij niet terug na een vlucht met een Lockheed Lightning P38J, waarmee hij vanaf Corsica verkenningen had uitgevoerd boven het Rhônedal, een onderdeel van de geallieerde voorbereidingen voor de invasie in Zuid-Frankrijk. Lang bleef zijn verdwijning een mysterie, omdat zijn lichaam noch zijn vliegtuig teruggevonden werd. Daardoor speculeerden mannen over een mogelijke wanhoopsdaad van de piloot. Maar uiteindelijk, op 7 april 2004, vonden mannen bij de Riou-archipel voor de kust van Marseille op 60 meter diepte de wrakstukken van zijn apparaat, waardoor het officieel enorm is om te staan ​​dat hij daar neergestort en omgekomen is. Als schrijver verwoordde hij zijn opvattingen over de natuur, de mens en de menselijke waardigheid.De Kleine Prins, dat hij schreef in 1943, was bedoeld voorkinderen, maar heeft tot op heden ook talloze volwassenen weten te boeien. Blijkens de inleiding verwonderde hij zich over het gebrek aan kinderlijkefantasie van 'grote mensen' en wat indruk op hen maakt: de buitenkant van mensen en dingen, tijdwinst, grote aantallen, in plaats van het wezenlijke wat een kind van nature zou herkennen. Ergens stelt hij dat "Des gens importants aiment des chiffres".

Er wordt gestopt bij dit hotel voor een kop koffie. Een prachtig hotel, maar vooral alles er omheen lijkt wel zo gepikt uit een Walt Disney film. Het verbaasde ons vooral dat Herman ons vertelde dat hij ervan opkeek dat er een meer is. Vorig jaar begeleide hij een andere groep door Marokko en was dit allemaal droog. De twee rijen met palmen was de oprit naar het hotel......... dit hebben ze dus moeten aanpassen.

De dessertrace gaat verder en we komen zo'n beetje 20 km van de grens met Algerije. Langs de grens zou een strook met landmijnen liggen en daar kunnen we dus beter weg blijven. Op deze plek gaan we fossielen zoeken, maar voor ons zijn het allemaal authentieke stenen en zien er niets in. Sommige lopen rond met een hand vol ontdekkingen en proberen ons te laten zien wat zij in de rotsjes herkennen. We moeten voorzichtig zijn met stenen oprapen i.v.m. schorpioenen en daar ben ik vooral naar op zoek. Ik schop hier en daar stenen weg, maar zie alleen maar zwarte torretjes weg vluchten voor de zon. Marokko is een van de meest geodiverse landen op aarde en wordt gedomineerd door het Atlasgebergte in het westen en de Sahara in het oosten. De droge omstandigheden zorgen ervoor dat grote delen van de rots worden opgenomen, waardoor het gemakkelijk is om de geologie te begrijpen. Fascinerende natuurlijke kenmerken zoals gevouwen rotsen, torenhoge zandduinen en onzichtbare fossiele afzettingen, daterend uit hetpre-Cambrium tot de recente geologische tijd, wachtend op enthousiaste natuurliefhebbers. Fossielen van trilobieten, ammonieten en ander prehistorisch leven, waaronder dinosaurussen, koraal en haaientanden, zijn te vinden in het oosten van Marokko. Paleontologen hebben een geologisch record dat de opgravingen in Marokko aanzienlijk kan verbeteren.

In deze woestenij stikt het van de kampen, hotels en campings voor de toeristen, maar ook heel veel nomaden kampen. We gaan er èèn bezoeken, bekijken de manier van leven van deze mensen en gaan 200 jaar terug in de tijd. Van vroeger tot vandaag wordt het dagelijkse leven van de nomaden gekenmerkt door voorouderlijke gebruiken die verband houden met de verschillende levensfasen in de Sahara. Deze omvatten de persoonlijke evolutie vanaf de geboorte tot aan de ouderdom, feestdagen en religieuze ceremonies, inclusief die welke verwijzen naar de heilige maand Ramadan. Ondanks de schaarste die in de Sahara-gebieden heerst, worden de nomaden nog steeds gekenmerkt door hun gastvrijheid, familiegevoel en solidariteit. Ze hebben ook een aangeboren gevoel van respect voor hun huisdieren en vee. In de zuidelijke provincies van het koninkrijk leven nomaden nog steeds op de traditionele manier, en alles wat hun dagelijks leven betreft, blijft authentiek en ongeëvenaard. De meeste nomaden leven tegenwoordig van hun vee. Ze brengen enige tijd door op een plek die voldoet aan de behoeften van hun kudde op het gebied van water en weidegang, en leven van tenten die ze meenemen als ze van plek wisselen. De tenten, bestaande uit een houten spant bedekt met stoffen van verschillende aard, zoals wol en stof, bieden beschutting en bescherming tegen wind en zand, terwijl ze de nodige mobiliteit bieden voor de voortdurende zoektocht naar water en weilanden. Elk kamp heeft meerdere tenten. Er is meestal een grotere als gemeenschappelijke slaapkamer en een eenvoudigere als woonkamer. Soms bouwen ze een klein lemen gebouwtje voor de keuken en bijkeuken. In de kleine wereld van deze mensen wordt de tent beschouwd als de eerste sociale eenheid binnen de nomadische samenleving. Het is niet alleen een ruimtelijke eenheid die wordt gebruikt voor huisvesting, maar weerspiegelt ook een reeks relaties tussen leden van dezelfde familie. Sommige nomaden zeggen dat ze liever onder een tent leven dan onder het dak van een huis, omdat het hen een grotere speelruimte geeft en dichter bij hun familie kan zijn.

We scheuren door over een vlakte met allemaal stukken vulkanische steenbrokken volgens onze chauffeur en worden er een topsnelheden bereikt van 120 per uur. Enkele chauffeur collega's zijn het hier niet mee eens en beklagen zich hierover. We rijden ook door de kampen van de nomaden en daar lopen ook kinderen en vee wat erg gevaarlijk kan zijn. In Khamlia hebben we weer een stop en dat is er deze keer een met muziek. Bewoners uit Mali zijn hier naartoe getrokken en brengen hun muzikale vaardigheden hier ten gehore. Het gaat zelfs zover dat menig groepslid zich waagt aan een dansje. Andere gaan buiten op een bankje zitten, ver weg van deze herrie. Ieder z'n ding. Khamlia Gnawa – Eeuwenlang werden zwarte Afrikanen van de Gnawa-stam, afkomstig uit landen ten zuiden van de Sahara zoals Soedan, Mali en Niger, met geweld vanuit hun thuisland door de Sahara naar Marokko verplaatst als onderdeel van de wereldwijde slavenhandel. Terwijl ze geboeid door de woestijn trokken, zongen ze om te kalmeren en vonden ze een mindfulness in het ritmische gezang en gerinkel van de kettingen. Tegenwoordig is er een klein dorp in de Marokkaanse Sahara waarvan de inwoners directe afstammelingen zijn van deze slaven en dit is het verhaal van Khamlia Village. Er zijn drie muziekgroepen in Khamlia en één keer per jaar traden ze op in elk van de dorpshuizen om donaties in de vorm van meel, suiker, thee of geld in te zamelen waarmee ze elke zomer hun eigen Khamlia Gnawa Festival konden financieren. Vervolgens kwam in 2011 een imam naar het dorp en probeerde de mensen te verdelen in volgelingen van Gnawa en volgelingen van de islam. Hij verklaarde dat hun muziek volgens de sharia-wetgeving verboden was. De mensen van het dorp maakten hun persoonlijke keuze, sommigen bleven aanhangers van de muziek en folklore en anderen niet. Dit zorgde echter voor veel verwarring en het was niet langer duidelijk welke huizen deze persoonlijke optredens zouden verwelkomen en welke niet. Daarom is er vandaag een liefdadigheidsinstelling opgericht die ruimte biedt voor de fondsenwervende optredens voorafgaand aan het festival en toeristen ook beter laat participeren. En daar gaat we weer. Het gaat nu richting de zandduinen, maar we krijgen ondertussen wel honger. Hiervoor stoppen we bij een neppa Berber kamp. Sliepen wij in de woestijn nog in muffe, benauwde tenten. Geen stromend water, maar een emmertje uit het vat en een harde plank als matras? Hier is het echt wel iets anders. Dit is een hotel in de buitenlucht, met in elke tent een wc en douche, overal stromend water en een romantisch queensbed. In de lunch serre nemen we plaats en wachten op de Berber pizza. Een groot rond brood, gesneden in punten en gevuld met schapen of geitenvlees. We hebben wel eens iets beters gehad, maar ik neem toch 2 stukken en de thee ruilen we in voor water.

Met de buiken weer gevuld, gaan we nu het echte werk verrichten. We duiken in de zandduinen van de Erg Chebbi. Het mulle zand zorgt ervoor dat er wat reactie afstand van elkaar wordt genomen. Natuurlijk gaat wel het gas onderin, want zonder vaart rijd je jezelf hartstikke vast. We slippen de berg af en dan weer naar boven. Een achtbaan met een swingende kont. Natuurlijk stoppen we bovenop ook voor een foto momentje, om dan weer steil de helling af te duiken. We worden weer jong. Onderweg komen we ook een groep tegen met diverse voertuigen die het losse zand aan het bedwingen zijn. Prachtig gewoon, alleen al het geluid. De Erg Chebbi is een woestijngebied in het oosten van Marokko. Het is een van de twee ergs (duingebied) die het land rijk is. Het gebied ontmoet zo'n 25 km van noord naar zuid en op het breedste stuk 8 kilometer van oost naar west. De zandduinen kunnen een hoogte van 150 meter bereiken. Vanuit de bronstad Merzouga kunnen toeristen op een kameel de erg intrekken om hier de nacht door te brengen. Ze kamperen dan ver genoeg van de bewoonde wereld om helemaal in de stilte te kamperen. Tijdens de warme zomermaanden komen mensen hier ook heen om zich steeds een paar minuten tot aan de nek in het zand te laten begraven. Dit wordt in Marokko gezien als een middel tegen reuma.

Terug op de camping nemen we eerst een duik in het mooie zwembad......... %[e-38]^%$@%%[e-38][e-38]**(([e-38]^%##@×$$^ .......[e-1f976][e-1f976][e-1f976] wat is dat koud........ we dachten dat we de koudste hadden gehad, maar nee hoor. We hebben een nieuw record gevestigd. Direct door naar de warme douche om het een en ander terug te vinden...... [e-1f92b][e-1f644][e-1f97a] Om 16.00 uur hebben weer een muziek quiz, wederom geregeld door Michael en Henk. We moeten nu van de muziekfragmenten de titel en zanger noemen. Het gaat er fanatiek aan toe, maar na 50 intro's, moet de rest toch weer het onderspit delven tegen de jongeren van de groep....... en ze dachten nog wel dat wij alleen de muziek uit de tachtiger jaren kennen........ hahaha, die kennen we ook ja... We gaan voor de tweede keer met de 1e prijs naar huis. [e-270a][e-1f4aa] We verwachten weer een feestje vanavond en gaan maar vlug wat eten, voordat we gaan hijsen. Bij terugkomst is iedereen verdwenen. Het kampvuur mocht niet doorgaan i.v.m. de sterke wind. Morgen nieuwe kansen. Kunnen we eindelijk eens vroeg naar bed........[e-1f607]

Zondag, 24-11-2024 Onbewolkt, 21 graden

We hebben om 11.00 uur een wandeling in de omgeving, dus hoeven we niet vroeg op. Maar aangezien we gisteren al net voor tienen in ons mandje lagen, ben ik al voor acht uur wakker. Ik heb slecht geslapen, maar ga toch maar een ontbijtje op bed maken. Kunnen we koffiedrinken met uitzicht over de camping, fijn die geblindeerde ramen. We zijn op tijd klaar voor onze druk ingeplande dag. Yalla oftewel laten we gaan. We beginnen met de wandeling door de oase, die is verdeeld over diverse families, zodat ze producten kunnen verbouwen voor eigen gebruik. Voor de bewatering is er een ondergronds kanaal aangelegd, wat dateert uit de 11e eeuw, en wat van een heel stuk verder vandaan moet komen. Een netwerk van ondergronds gegraven kanalen, khettara's, moet zorgen voor het vervoer van het in het gebergte gevallen regenwater naar de laaggelegen, droge landbouwgronden. Boven de grond staat er om de 50 meter een put, waar mensen in kruipen om de kanalen te reinigen, als deze dichtslibben met mee gespoeld zand. Als ik boven in zo'n put wil kijken, valt mijn zonnebril naar beneden........ Gelukkig ziet Dick dat er niet zo heel ver weg een eindpunt van het ondergronds kanaal is. Daar kun je dus ook naar binnen. Ik pas maar net in de doorgang als ik alles heb afgedaan, schoenen en sokken heb uitgetrokken en kruip naar binnen. Als ik bij de put aankom en naar boven kijk, zie ik een klein Marokkaantje naar beneden klimmen. Hij dacht ook wat te verdienen, maar ik grijp in het water en vind direct mijn verloren eigendom. Ik ga staan, draai me om en aanvaard de terugtocht. Ik kom veilig, maar met grijs bedekte armen van het stof, weer buiten. Dit zou een poi zijn geweest op weg hiernaartoe. Hebben we het dan toch nog gezien, alleen op een kleinere schaal. De wandeling gaat verder. Herman vindt het vreemd dat de route van de gids nu door het dorp gaat, wat andere reizen niet zo is. Wat blijkt, hij gaat via een tapijten winkel van een bekende. Alles wordt uitgestald en het hele verhaal, wat we al enkele keren hebben aangehoord, wordt weer van voren af aan verteld. Ze hebben nog veel meer spullen te koop (en echt leuk spul) en na het riedeltje worden we hier (net als bij de Ikea), langs geleid. Wij kappen ermee en zijn direct weg. We lopen zelf de kortst mogelijke weg naar de camping. Terug van de wandeling kunnen we nog vlug wat eten, om ons dan weer klaar te maken voor een quad rit door de duinen. Hier hebben we echt zin in en staan te popelen. Na de normale verantwoordelijkheid papieren te hebben ingevuld, een kleine instructie, helmen op en off we go. Gelukkig zijn we maar met drieën, Joop en wij tweeën, zodat we onze eigen gang kunnen gaan. De duinen beginnen al direct aan de achterkant van de camping en zodra we wat van de camping vandaan zijn, kan ik me al niet inhouden en ga mijn eigen weg. Sil en Joop volgen trouw onze gids, maar ik zwier er tussendoor en omheen. Ik heb de 360 graden camera op de quad gemaakt en moet dus wel zorgen dat zij goed in beeld komen, anders was ik ook wel in de rij gebleven. [e-1f925] We genieten van harte en zijn helemaal in ons element. Gelukkig hebben we wel een mannetje bij, want anders hadden we waarschijnlijk de weg nooit meer teruggevonden. Op een gegeven moment staan we op een berg en zien we alleen maar zand, zand, zand en zand. We zijn dan helemaal ons richting gevoel kwijt, maar dat is onze laatste zorg. Eerst genieten. Boven op een berg stoppen we en worden er de nodige foto's gemaakt, ter herinnering. Daarna neemt hij Sil d'r telefoon en filmt onze capriolen. Prachtig gewoon. Jammer maar na een uur moeten we stoppen en ons speelgoed weer afgeven. We vragen hoe hij deze weer terug brengt en hij vertelt dat hij 3 keer op en neer moet rijden......... wij willen wel helpen en rijden met hem speels de gemotoriseerde vierwielers naar het dorp. Allemaal blij. Vanaf daar worden we met de auto terug gebracht. We hebben lippen tekort om ons verhaal te doen aan de anderen.

Terug van de quad rit, hebben we een uurtje voor onze derde happening vandaag. Om half 5 worden we opgehaald om met 22 kamelen de zandduinen in te gaan voor een zonsondergang. Alweer een prachtige manier om te genieten van het einde van de dag. Als je in de omgeving van deze duinen vertoeft, zie en hoor je elke dag in de morgen en avond, diverse kamelen karavanen, quads, off-road auto's, crossmotoren en voetgangers, dwars door elkaar de zandduinen ingaan om de zon op te zien komen of onder te zien gaan. Het is èèn grote crossbaan. De dieren zitten geknield in het zand en we worden èèn voor èèn toegewezen aan een kameel met een gebit wat rijp is voor de sloop. Ze zitten dicht achter elkaar en maken rare geluiden. Ook moet je opletten dat je niet te dicht bij hun kop in de buurt komt, want dan willen ze bijten. Ook met veel ontbrekende bruine tanden, lijkt ons dit geen goed idee. We gaan sjokkend en waggelend de berg op, begeleid door een drijver die vooroploopt. Elke drijver heeft 5 of 6 kamelen onder zijn hoede, die aan elkaar zijn vastgebonden. Stap voor stap gaan we de berg zand omhoog, om uiteindelijk bovenaan de beesten weer op de knieën te krijgen. Onder luid protest dan wel. We moeten zelf nog een meter of 25 in het losse zand omhoog, om plaats te kunnen nemen op de spitse van de heuvel. De rode bol glimlacht ons al tegemoet, terwijl hij in het westen afzakt naar de andere kant van onze aardbol. Overal om ons heen komen er groepjes kamelen de duinen ingelopen en verzamelen er zich Spaans, Frans, Engels, Nederlandstalige mensen om ons heen in het zand op de spitze. Er worden een miljoen foto's genomen, terwijl de hete ploert verder wegzakt. Als hij dan is verdwenen en nog een roze gloed heeft achtergelaten in de licht bewolkte hemel, is het genieten gedaan en moeten we weer op de scherpe ruggengraat van de kameel, de diepte in. Nu de duisternis is ingetreden, verschijnen er steeds meer off-road voertuigen, die met grote schijnwerpers op, de duinen onveilig gaan maken. Tussen het voetvolk door, zoekt iedereen zijn weg en gebeuren er wonder boven wonder geen ongelukken. Wij komen nog net niet zeeziek aan en kunnen ons nog vasthouden als we voorover worden gegooid bij het knielen van de kamelen. Iedereen is tevreden en terwijl de een naar het restaurant gast voor een diner, gaan wij al onze restjes versnijden in kleine partjes en koken wat pasta. Deze mengelmoes is ons avond eten, wat boven verwachting erg lekker is. Dan gaan we nu het verloop van de dag nog eens terugkijken achter de oogleden en kijken terug op een geslaagde dag. Morgen weer een reisdag.

Maandag, 25-11-2024 licht bewolkt, 19 graden, 6096 km

We verlaten vandaag de sahara bij Merzouga. Terwijl wij ontbijten en het toilet legen, zijn er al diverse mensen vertrokken en zijn ze bij weer anderen de remblokken van de vooras aan het vernieuwen. Nog vlug even de voorruit schoonmaken voor de foto's en dan kunnen we vertrekken. De route die we gaan rijden is de langste van de hele aanwezigheid in Marokko. De 282 km lange rit brengt ons naar Midelt. Het eerste stuk zijn we vanaf Erfoud ook hierheen gekomen. Diezelfde RN13 gaan we nu in omgekeerde richting rijden en gelukkig is dat een goed geasfalteerde, met hier en daar en gat. Op de 1e 25 km komen we nog veel kamelen tegen die zomaar de weg oversteken, maar dan maakt deze RN13 maakt het ons makkelijk, want die gaat helemaal tot ons einddoel. Door de lengte van de route hebben we geen poi onderweg, behalve een Marjane supermarkt voor degene die dat nodig hebben. Wij willen buien dat ook nog even wat Dirhams scoren, aangezien dat we die niet veel meer hebben. We zijn hiervoor wel op zoek naar eenBMCI bank, aangezien diverse pogingen bij andere geldschieters niet gelukt zijn. Dit had vermoedelijk te maken met de keuze wie de koers bepaalt. We komen uit bij de Marjane in Errachidia, die vlak bij een basisschool staat. Als we de parkeerplaats op komen rijden, lopen er drie meisjes rond de vele campers van onzemedereizigers. We parkeren en ze voegen zich om onze voertuigen. Sommigen moeten ergens aanzitten en anderen werpen een blik naar binnen. We staan niet lang als er een agent aan komt lopen en even later een motor met 2 agenten erop. Zij blijven hier staan totdat alle campersweer verdwenen zijn. Dit om te voorkomen dat de meute jeugd die zojuist uit de school komt, last veroorzaakt bij hun broodnodige toeristen. Ik klamp een agent aan en begin een gesprek over motoren. Ik wilde vragen of ik een stukje mocht rijden, maar als ik zie wat het is, hoeft het niet meer. Een afgetrapte Honda met 125 cc inhoud. Veel ontbreekt of is kapot. Ik toon wat foto's en hij zegt dat hij Harley Davidsons erg leuk vindt. Even verder scrollen en ik laat hem wat vakantiefoto’s zien van ons in Spanje. We hebben wat nieuwe vrienden bij. We verlaten de stad en komen door Erfoud. Erfoud is een Marokkaanse stad in de provincie Errachidia, gelegen in het woestijnlandschap van de Sahara. De stad geniet bekendheid door de bewerking van fossielen, bijvoorbeeld van Flexicalymene ouzregui, een trilobiet. Ze worden uit de rot gehakt, nabewerkt en verkocht aan toeristen. Erfoud is een van de belangrijkste oases van Marokko. Het water komt voort uit de wadi (rivier, waterloop). Rond Erfoud staan ​​meer dan een miljoen palmbomen. We stoppen bij een meer na Erfoud om van het uitzicht te genieten. Direct komt er een scootertje aan gereden met spulletjes om te verkopen. We snappen niet waar ze zo vlug vandaan komen, maar het lijkt wel of ze ter plekke uit de grond komen gegroeid. Hij dringt niet aan, maar gaat op een muurtje zitten met zijn spullen. We hebben niets nodig en drinken eerst onze koffie en eten een broodje, voordat we hem een pak jus-d'orange geven. Hij is dolblij ook al hebben we geen waardeloze steen gekocht en zwaait uitbundig als we weer vertrekken. Ook zien we hier veel primitieve heggen die de verwoestijning moeten tegen gaan. Verwoestijning is een term die wordt gebruikt voor zowel het oprukken of zich uitbreiden van een woestijn, als het ontstaan ​​van nieuwe woestijngebieden. Veelal verwoestijning komt door klimaatverandering of door de overexploitatie van de grond door menselijk ondernemen. Verwoestijning is een aanzienlijk milieuprobleem.

Het gaat gestaag richting het noorden en we hebben zelfs een dubbelbaans weg, net voordat we bij Midelt komen. We dalen dan ook van een hoogte van 1960 meter. Midelt ligt op 1508 meter en is èèn van de hoogstgelegen plaatsen van Marokko. Bij het binnenrijden wordt het verkeer weer drukker en is het weer geen vreemde zaak als mensen op de fiets of brommer tegen het verkeer in rijden. Een voorbijrijdendepolitieauto doet hier niets mee en ook de politiecontroles op alle binnenkomende wegen doen niet veel meer als wuiven met hun handje. Toch heeft een collega NKC-reiziger voor de tweede keer een boete mogen ontvangen van de politie. We zien hier wel meer een soort van landelijke politie, die in een wit pak lopen en de gemeentepolitie in zwarte uniformen. Een ongeval met een brommer, die in de zijkant van eenpersonenauto is gereden en veel schade heeft veroorzaakt en er zelf ook niet zo goed van is afgekomen, is èèn van de weinige die we hier hebben gezien in 40 dagen. Midelt is een stad, gelegen op de hoogvlakte tussen de Midden-Atlas en de Hoge Atlas aan de rechteroever van de Moulouya en is de hoofdplaats van de provincie Midelt. Midelt is gelegen op de hoofdweg die Fez en Meknes in het noorden verbindt metErrachidia in het zuiden. Bij de volkstelling van 2014 telde Midelt 55.304 inwoners. Ons eindpunt ligt aan de andere kant van de stad en is een camping, hotel en restaurant. Camping Ksar Timnay ziet er erg goed uit en is goed bezet, ook het hotel. Als we in positie zijn gebracht, hebben we 1,5 uur voor onszelf en gaan we om 19.00 uur een gezamenlijke lunch in het restaurant nuttigen. De eigenaar heeft een forellenkwekerij en velen willen die wel eens proeven. Ik ben geen vis liefhebber, maar aan de gezichten van de viseters te zien, smaakt hij erg lekker. Wij zijn best wel moe van de dag en als we klaar zijn, staan we op om vroeg naar bed te gaan. Blijkbaar denken er veel zo over, want als wij het goede voorbeeld geven, gaan de meeste terug naar de camper. Een half uurtje later liggen we plat.